26 NOVEMBER 2021. - Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 juli 2003 tot regeling van de werking van en de rechtspleging voor het commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen
VERSLAG AAN DE KONING
Sire,
Het organiseren van een persoonlijk onderhoud door de Commissaris-generaal waarbij elke verzoeker minstens eenmaal de kans krijgt de inhoud van zijn verzoek om internationale bescherming toe te lichten is een fundamenteel onderdeel van de asielprocedure. Een dergelijk persoonlijk onderhoud gaat bij voorkeur face-to-face door. Het uitbreken van de COVID-19 -pandemie heeft echter duidelijk gemaakt dat het noodzakelijk is om te voorzien in alternatieve mogelijkheden voor het fysiek horen van een verzoeker om internationale bescherming. De diverse maatregelen die de Regering getroffen heeft ten einde de verspreiding van het virus dat COVID-19 veroorzaakt, te voorkomen en in te dammen, hebben een rechtstreekse impact gehad op de kerntaak van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Niettegenstaande de activiteiten van de migratie- en asieldiensten als een essentiële activiteit beschouwd worden, was het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen genoodzaakt de organisatie van de gehoren in maart 2020 tijdelijk op te schorten zodat de vereiste preventieve maatregelen konden getroffen worden opdat een persoonlijk onderhoud coronabestendig zou kunnen verlopen. Op 8 juni 2020 kon het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen de gehoren hervatten. De nog steeds geldende voorwaarden, zoals het houden van voldoende afstand, het in acht nemen van hygiënische maatregelen en het beperken van de reisbewegingen hebben evenwel een blijvende impact op de dagelijkse werking van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Opdat een persoonlijk onderhoud coronabestendig kan verlopen, worden er diverse veiligheidsmaatregelen in acht genomen. Zo worden verzoekers op gespreide uren opgeroepen en moeten de gehoorlokalen grondig gedesinfecteerd en verlucht worden voor een nieuw gebruik. Deze maatregelen hebben tot gevolg dat het aantal verzoekers dat op de zetel van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen dagelijks kan gehoord worden aanzienlijk verminderd is, waardoor het Commissariaat-generaal niet in staat is om alle verzoeken om internationale bescherming binnen de door de wetgever opgelegde termijnen te behandelen. Dit heeft verder tot gevolg dat de dossierachterstand waarmee het Commissariaat-generaal te kampen heeft niet kan weggewerkt worden, dat verzoekers langer moeten wachten op een beslissing met betrekking tot het door hen ingediende verzoek om internationale bescherming en dat de uitstroom uit de opvangcentra beperkt is. Omwille van de vigerende maatregelen is het horen van verzoekers die zich niet of moeilijk naar de zetel van het Commissariaat-generaal kunnen verplaatsen, zoals personen met een groot risico op een ernstig beloop van COVID-19, niet mogelijk. De huidige situatie heeft de noodzaak aan het ontwikkelen van een alternatieve manier van horen parallel aan het bestaande systeem van face-to-face horen duidelijk gemaakt. Het op afstand horen laat toe dat de continuïteit van de openbare dienstverlening ten aanzien van de verzoekers om internationale bescherming en de efficiënte werking van het Commissariaat-generaal verzekerd blijft in periodes waarbij door bijzondere omstandigheden de organisatie van face-to-face gehoren niet mogelijk is.
Het op afstand horen is niet alleen nuttig in het kader van de huidige COVID-19-pandemie. Door te voorzien in de mogelijkheid om verzoekers op afstand te horen kan ook beter rekening gehouden worden met de noden van de verzoeker die zich omwille van een fysieke beperking niet of moeilijk kan verplaatsen, of de verzoeker die in een ver van Brussel gelegen of moeilijk bereikbaar opvangcentrum verblijft. Dit ontwerp van koninklijk besluit geeft ook een reglementaire basis aan het horen op afstand van verzoekers die overeenkomstig de artikelen 74/5 en 74/6 van de wet worden vastgehouden of in een penitentiaire instelling in hechtenis worden gehouden.
Dit ontwerp van koninklijk besluit heeft tot doel het koninklijk besluit van 11 juli 2003 tot regeling van de werking van en de rechtspleging voor het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen te wijzigen opdat het mogelijk wordt om verzoekers op afstand te horen. Niettegenstaande het horen op afstand een innovatief en volwaardig alternatief vormt voor een face-to-face gehoor, blijft het horen in de fysieke aanwezigheid van alle betrokken partijen de voorkeur hebben. Het face-to-face horen van de verzoeker zal de regel blijven, en een gehoor op afstand zal slechts plaatsvinden wanneer dit, rekening houdend met de bijzondere procedurele noden van de verzoeker, de asielmotieven van de verzoeker, de complexiteit van het dossier, de termijn binnen dewelke de wetgever verwacht dat het Commissariaat-generaal een beslissing neemt over het verzoek om internationale bescherming, en de operationele context wenselijk is. Gehoren op afstand worden derhalve ingebed in de dagelijks werking van het Commissariaat-generaal maar parallel aan en aanvullend op het bestaande systeem van face-to-face gehoren, tenzij het de enige mogelijkheid is om nog gehoren te organiseren gelet op een uitzonderlijke situatie waarin face-to-face gehoren onmogelijk zijn.
Er wordt voor de goede orde op gewezen dat noch de richtlijn 2013/32/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 betreffende gemeenschappelijke procedures voor de toekenning en intrekking van de internationale bescherming (herschikking), noch de wet van 15 december 1980 bepalingen bevatten die het horen op afstand bij voorbaat uitsluiten of verbieden. Het komt daarentegen overeenkomstig de artikelen 57/5ter, § 1, tweede lid, en 57/6/7, § 4, eerste lid van de wet van 15 december 1980 aan de Koning toe om de omstandigheden te bepalen waarin het persoonlijk onderhoud plaatsvindt.
Het ontwerpbesluit ligt in de lijn van de richtsnoeren van de Europese Commissie betreffende de uitvoering van de relevante EU-bepalingen op het gebied van de asiel- en terugkeerprocedures en betreffende hervestigingen van 17 april 2020 (Mededeling 2020/C126/02 van de Europese Commissie inzake COVID-19: Richtsnoeren betreffende de uitvoering van de relevante EU-bepalingen op het gebied van de asiel- en terugkeerprocedures en betreffende hervestiging, Pb.C., 17 april 2020, afl. 126, 12-27.). De Europese Commissie raadt aan om het persoonlijk onderhoud voor zover mogelijk op afstand te voeren door gebruik te maken van videoconferentietechnologie. In zijn praktische gids met aanbevelingen voor het voeren van een persoonlijk onderhoud op afstand benadrukt EASO dat persoonlijke gesprekken op afstand niet alleen in buitengewone omstandigheden, zoals de huidige coronapandemie, een haalbaar alternatief zijn, maar dat deze vorm van horen ook in normale omstandigheden een efficiënte modus operandi in de asielprocedure kan zijn (EASO, "Practical recommendations on conducting the personal interview remotely", mei 2020). Het UNHCR heeft zelf al verzoekers op afstand geïnterviewd, en dit zowel tijdens als voor de huidige COVID-19 pandemie. Het agentschap raadt zowel in zijn "Practical Recommendations and Good Practice to Address Protection Concerns in the Context of the COVID-19 Pandemic" van 9 april 2020, als in zijn thematische nota getiteld "Remote Interviewing: Practical Considerations for States in Europe" van 9 juni 2020 horen op afstand via videoconferentie of telefoon als alternatief voor face-to-face gehoren aan als maatregel voor het in stand houden van de asielprocedure en het beheren van de achterstand.
De Europese Commissie, het UNHCR en EASO sluiten in hun aanbevelingen a priori geen categorieën van verzoekers uit van de mogelijkheid van een persoonlijk onderhoud op afstand en adviseren evenmin om automatisch af te zien van deze wijze van horen naargelang het motief dat voor het indienen van een verzoek om internationale bescherming wordt ingeroepen. Zij adviseren daarentegen dat er steeds, rekening houdend met de bijzondere procedurele noden van de verzoeker, de operationele context en de complexiteit van het dossier, individueel beoordeeld wordt of het horen op afstand wel geschikt of aangewezen is. Er wordt hierbij aansluitend op gewezen dat het Commissariaat-generaal in samenwerking met het Rode Kruis in juni en juli 2020 een pilootproject heeft opgestart waarbij twaalf niet-begeleide minderjarige verzoekers op afstand gehoord werden. Om de belevingen en kwaliteit van het persoonlijk onderhoud op afstand na te gaan, werd nadien een vragenlijst verstuurd naar de minderjarige verzoeker, zijn voogd, de advocaat, de ambtenaar en de tolk. Uit de resultaten van deze bevraging blijkt dat een gehoor op afstand over het algemeen als een goed alternatief ervaren werd voor een face-to-face onderhoud, mits het doorvoeren van enkele aanpassingen en het naleven van een aantal voorwaarden. Bij het uitwerken van onderhavig ontwerpbesluit werd rekening gehouden met de opmerkingen die de deelnemers meedeelden. Het gegeven dat alle respondenten aangaven dat een persoonlijk onderhoud op afstand in bepaalde gevallen, en dus ook wanneer de verzoeker een niet-begeleide minderjarige vreemdeling is, zeker aangewezen kan zijn, bevestigt dat het niet aangewezen is om het gehoor op afstand a priori uit te sluiten voor bepaalde categorieën van verzoekers.
Er wordt op gewezen dat het Commissariaat-generaal er overeenkomstig artikel 48/9 van de wet toe gehouden is na te gaan of er in hoofde van de verzoeker bijzondere procedurele noden bestaan die van dien aard zijn dat er passende steunmaatregelen moeten getroffen worden teneinde de verzoeker toe te laten op een volwaardige, functionele en zelfstandige wijze deel te nemen aan zijn asielprocedure. Voordat de verzoeker opgeroepen wordt voor een persoonlijk onderhoud gaat het Commissariaat-generaal derhalve nu al na of een verzoeker bijzondere procedurele noden heeft op grond van, onder meer, zijn leeftijd, geslacht, seksuele...
Pour continuer la lecture
SOLLICITEZ VOTRE ESSAI