Jugement/arrêt, Cour constitutionnelle (Cour d'Arbitrage), 2025-02-20

Grondwettelijk Hof
Arrest nr. 26/2025
van 20 februari 2025
Rolnummer : 8186
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 11 van het Vlaamse decreet van 23 november 2023 « tot wijziging van het decreet van 4 april 2014 betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges », ingesteld door Philippe Vande Casteele en Joannes Wienen.
Het Grondwettelijk Hof,
samengesteld uit de voorzitters Luc Lavrysen en Pierre Nihoul, en de rechters Sabine de Bethune, Emmanuelle Bribosia, Willem Verrijdt, Kattrin Jadin en Magali Plovie, bijgestaan door griffier Frank Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter Luc Lavrysen,
wijst na beraad het volgende arrest :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 5 maart 2024 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 6 maart 2024, is beroep tot vernietiging van artikel 11 van het Vlaamse decreet van 23 november 2023 « tot wijziging van het decreet van 4 april 2014
betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges »
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 19 december 2023) ingesteld door Philippe Vande Casteele en Joannes Wienen, bijgestaan en vertegenwoordigd door mr. Geert Lambrechts, advocate bij de balie van Antwerpen.
De Vlaamse Regering, bijgestaan en vertegenwoordigd door mr. Aube Wirtgen en mr. Sietse Wils, advocaten bij de balie te Brussel, en door mr. Stefan Sottiaux en mr. Claire Buggenhoudt, advocaten bij de balie van Antwerpen, heeft een memorie ingediend, de verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend en de Vlaamse Regering, bijgestaan en vertegenwoordigd door mr. Aube Wirtgen en mr. Sietse Wils, en door mr. Stefan Sottiaux en mr. Timothy Roes, advocaat bij de balie van Antwerpen, heeft ook een memorie van wederantwoord ingediend.
Bij beschikking van 11 december 2024 heeft het Hof, na de rechters-verslaggevers Willem Verrijdt en Magali Plovie te hebben gehoord, beslist dat de zaak in staat van wijzen
2
was, dat geen terechtzitting zou worden gehouden, tenzij een partij binnen zeven dagen na ontvangst van de kennisgeving van die beschikking een verzoek om te worden gehoord, zou hebben ingediend, en dat, behoudens zulk een verzoek, de debatten na die termijn zouden worden gesloten en de zaak in beraad zou worden genomen.
Aangezien geen enkel verzoek tot terechtzitting werd ingediend, is de zaak in beraad genomen.
De bepalingen van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof met betrekking tot de rechtspleging en het gebruik van de talen werden toegepast.
II. In rechte
-A-
Ten aanzien van de bevoegdheid van het Hof
A.1.1. De Vlaamse Regering werpt op dat het beroep onontvankelijk is wegens onbevoegdheid van het Hof.
Volgens haar bekritiseren de verzoekende partijen in wezen de vermeende « digitale achterstelling » van een bepaald gebied, en niet de bestreden bepaling, die daarop geen betrekking heeft.
A.1.2. De verzoekende partijen antwoorden dat zij wel degelijk de vernietiging vorderen van artikel 11 van het Vlaamse decreet van 23 november 2023 « tot wijziging van het decreet van 4 april 2014 betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges » (hierna : het decreet van 23 november 2023) en dat het Hof bevoegd is om daarover uitspraak te doen. De digitale achterstelling van bepaalde gebieden maakt niet het voorwerp uit van het beroep, maar is een vaststelling die aanleiding geeft tot het enige middel en die de vernietiging van de bestreden bepaling verantwoordt.
Ten aanzien van het belang
A.2.1. De Vlaamse Regering voert voorts aan dat het beroep minstens gedeeltelijk onontvankelijk is wegens gebrek aan belang. De verzoekende partijen maken volgens haar niet aannemelijk dat zij rechtstreeks en ongunstig worden geraakt door de bestreden bepaling. Het belang van de tweede verzoekende partij wordt zelfs helemaal niet toegelicht. Het valt overigens ook niet in te zien welk nadeel de verzoekende partijen zouden kunnen lijden, daar de bestreden verplichting tot digitale procesvoering de taak van de advocaat niet bemoeilijkt.
A.2.2. De verzoekende partijen doen gelden dat zij van een afdoende belang doen blijken. De bestreden bepaling raakt immers advocaten die een partij vertegenwoordigen voor een Vlaams bestuursrechtscollege dat onder de koepel van de Dienst van de Bestuursrechtscolleges (hierna : de DBRC) valt, rechtstreeks en ongunstig aangezien zij moeilijker hun taken kunnen vervullen. Advocaten die kantoor houden in een digitaal achtergesteld gebied, zoals de eerste verzoekende partij, worden bovendien in het bijzonder getroffen. Zij zullen namelijk cliënten verliezen en minder nieuwe cliënten kunnen verwerven, doordat zij niet beschikken over de infrastructuur die nodig is om aan digitale procesvoering te kunnen doen. Minstens worden zij benadeeld doordat zij, in tegenstelling tot andere advocaten, zelf de kosten moeten dragen voor de aanleg van de nodige infrastructuur.
Voorts treft de bestreden bepaling de verzoekende partijen eveneens in hun hoedanigheid van rechtzoekende en potentiële partij in een procedure voor een Vlaams bestuursrechtscollege waarop de bestreden bepaling van toepassing is. Zij kunnen namelijk geen advocaat meer kiezen die zijn kantoor heeft in een gebied met een gebrekkige internetinfrastructuur.
3
Ten aanzien van het enige middel
A.3. De verzoekende partijen leiden een enig middel af uit de schending, door artikel 11 van het decreet van 23 november 2023, van de artikelen 10, 11, 12, 13 en 23 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 161
van de Grondwet, de artikelen 6, 13 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, de algemene rechtsbeginselen van toegang tot een rechter en van behoorlijke rechtsbedeling, het recht van de vrije keuze van een advocaat en de vrijheid van ondernemen, de algemene beginselen van rechtszekerheid, evenredigheid en redelijkheid, de vrije keuze van woonplaats en kantoorplaats en artikel 2 van het Protocol nr. 4 bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Het enige middel bestaat uit vijf onderdelen.
A.4.1. De Vlaamse Regering werpt vooraf op dat alle onderdelen van het enige middel feitelijke grondslag missen doordat zij uitgaan van de foutieve aanname dat bepaalde advocaten buiten hun wil om niet kunnen beschikken over een minimaal performante internetverbinding. Allereerst moeten advocaten op grond van de artikelen 1 en 186 van de Codex Deontologie voor Advocaten zich vestigen op een plaats waar zij beschikken over een goed werkende internetverbinding. Daarnaast is het thans niet meer aannemelijk dat het in bepaalde gebieden niet mogelijk is om een voor digitale procesvoering adequate internetverbinding te krijgen, temeer daar er meerdere netwerkexploitanten actief zijn in België en ook mobiele operatoren internettoegang aanbieden. De verzoekende partijen tonen het tegendeel ook niet aan voor de gebieden waar zij zijn gevestigd. In tegenstelling tot wat de verzoekende partijen aanvoeren, is een glasvezelverbinding niet noodzakelijk om aan digitale procesvoering te doen. Een minder snelle internetverbinding, zoals die van de eerste verzoekende partij, volstaat.
Overigens voorziet artikel 71 van de wet van 13 juni 2005 « betreffende de elektronische communicatie » (hierna :
de wet van 13 juni 2005) in een procedure die de toegang tot een adequate internettoegang waarborgt, zij het alleen voor consumenten. Aangezien de verzoekende partijen zijn gevestigd op hun hoofdverblijfplaats, kunnen zij daar een beroep op doen. Gelet daarop hebben zij overigens ook geen belang bij de door hen voorgestelde prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie van de Europese Unie. Die prejudiciële vraag is bovendien niet nuttig voor de beoordeling van de grondwettigheid van de bestreden bepaling.
A.4.2. De verzoekende partijen betwisten dat het enige middel feitelijke grondslag mist. De verwijzing naar de Codex Deontologie voor Advocaten overtuigt niet. Artikel 1 van die Codex vereist slechts dat een advocaat zijn beroep op deskundige wijze uitoefent. Welnu, een advocaat die gevestigd is in een digitaal achtergesteld gebied, handelt deskundig door zijn vorderingen niet digitaal in te dienen. De bestreden bepaling verhindert aldus dat die advocaat zijn beroep op deskundige wijze kan uitoefenen. Artikel 186 van die Codex is dan weer niet van toepassing op communicatie met een Vlaams bestuursrechtscollege. Bovendien moeten het tweede en derde lid van die bepaling buiten toepassing worden gelaten bij gebrek aan de door het koninklijk besluit van 9 mei 2021
« tot vaststelling van het unieke federale portaal bedoeld in artikel 9 van de wet van 27 oktober 2020 betreffende een evenredigheidsbeoordeling voorafgaand aan de invoering of de wijziging van een beroepsreglementering, de informatie vermeld op dat portaal en de modaliteiten van het gebruik ervan » verplichte voorafgaande raadpleging van belanghebbenden, en de door de richtlijn (EU) 2018/958 van het Europees Parlement en de Raad van 28 juni 2018 « betreffende een evenredigheidsbeoordeling voorafgaand aan een nieuwe reglementering van beroepen »
en de wet van 27 oktober 2020 « betreffende een evenredigheidsbeoordeling voorafgaand aan de invoering of de wijziging van een beroepsreglementering » verplichte evenredigheidsbeoordeling. De Codex Deontologie voor Advocaten kan in ieder geval geen rechtsgrond bieden voor de bestreden bepaling.
Voorts zijn er in België volgens de verzoekende partijen wel degelijk digitaal achtergestelde gebieden. De in de wet van 13 juni 2005...